اسکن هسته ای کلیه یک فرآیند آزمایشی تصویربرداری است که جهت بررسی کلیه‌های فرد بیمار به‌کار می‌رود.در این روش مراکز ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی می‌توانند میزان جریان خون در کلیه‌های شما را مشاهده کند. به این معنا که در طول اسکن از مقدار کمی از ماده رادیواکتیو استفاده می‌شود. این ماده رادیواکتیو یا ردیاب رادیواکتیو توسط بافت طبیعی کلیه جذب می‌شود و پرتوهای گاما را ارسال می‌کند. این پرتوها توسط اسکنر ضبط می‌شوند تا تصویری از کلیه‌های شما ایجاد گردد. مناطقی که به مقدار بیشتری ردیاب رادیواکتیو جذب می‌شوند، به عنوان ‘نقاط داغ’ شناخته می‌شوند. همچنین مناطقی که نتوانند ردیاب را جذب کنند و در تصویر اسکن روشن‌تر به نظر می‌آیند، با نام ‘نقاط سرد’ شناخته می‌شوند.در ادامه به مطلب به نحوه انجام این نوع آزمایش، عوارض، مراحل و …. اشاره خواهیم کرد.
آناتومی و فیزیولوژی کلیه و نحوه عملکرد آن ها
کلیه‌ها به صورت دوطرفه در محدوده مهره فوقانی کمر قرار دارند. کلیه چپ معمولاً بالاتر از کلیه راست واقع شده است. هر کلیه دارای دو بخش اصلی است: پارانشیم کلیوی و سینوس کلیه. پارانشیم کلیه شامل قشر کلیوی و مدولای کلیه است. قشر بیرونی حاوی گلومرول‌ها، مویرگ‌های اطراف لوله‌های ریه، لوله‌های کلیوی و بخش‌های دیگری از مجاری کلیه است که ادرار را تولید می‌کنند. مدولای کلیه شامل بخش مدولاری مجاری است که غلظت ادرار را از گلومرول به دست می‌آورد. ادرار از طریق کالیس‌های کلیوی تخلیه می‌شود.
خون به کلیه از طریق شریان‌های کلیوی می‌رسد که از آئورت شکمی شروع می‌شوند. شریان‌های کلیوی به شاخه‌های کوچک‌تر تقسیم می‌شوند و به شریان‌های سگمنتال، بین لوبار، کمانی و بین لوبولار تبدیل می‌شوند. این شریان‌ها در نهایت به شریان‌های کوچک‌تر و سپس مویرگ‌های گلومرولی منتهی می‌شوند که به تامین خون برای گلومرول‌ها کمک می‌کنند.
مویرگ‌های گلومرولی به عنوان غشاهای نیمه تراوا عمل کرده و 20 درصد ادرار را از طریق فیلتراسیون غیرفعال پلاسما تولید می‌کنند. لوله‌های کلیوی بقیه ادرار را با استفاده از ترشح لوله‌ای فعال تولید می‌کنند. مویرگ‌های گلومرولی به شریان‌های وابران تبدیل می‌شوند که به مویرگ‌های اطراف لوله‌های ریه متصل می‌شوند. این توبول‌های کلیوی با حفظ الکترولیت‌های مختلف در فرآیند بازجذب و تغلیظ ادرار نقش دارند و در ارزیابی و کنترل جریان ادرار به کمک می‌آیند.
سینتی‌گرافی هسته‌ای یا اسکن هسته ای کلیه و عوامل مختلف آن از آناتومی و فیزیولوژی کلیه بهره می‌برند. رادیوداروهای تزریقی وارد شریان کلیوی می‌شوند و در نهایت وارد گلومرول‌های کلیوی می‌شوند. ردیاب‌های رادیویی که عمدتاً توسط گلومرول‌ها فیلتر می‌شوند برای ارزیابی میزان فیلتراسیون گلومرولی مفید هستند، که راهی برای ارزیابی عملکرد کلیه است. رادیو ردیاب ترشح شده توسط لوله‌ها برای ارزیابی جریان پلاسمای تخمینی کلیوی استفاده می‌شود. عوامل قشر کلیوی عمدتاً به لوله‌های کلیوی درون قشر کلیه متصل می‌شوند و امکان ارزیابی آناتومیک کلیه را فراهم می‌کنند.
چه زمانی ممکن است اسکن هسته ای کلیه انجام دهم؟
زمانی که پزشک شما مشکوک به عدم عملکرد صحیح کلیه‌های شما می‌شود، ممکن است دستور اسکن هسته ای کلیه را صادر کند. برای این اسکن، ارائه‌دهنده ممکن است از تصاویر اسکن هسته ای استفاده کند تا وضعیت آنها را دقیق‌تر مشاهده کند. این اسکن می‌تواند به طور مطمئن‌تری اطلاعاتی درباره وضعیت کلیه‌ها ارائه دهد.
در ضمن، اگر پزشک شما علائم کاهش سطح عملکرد کلیه را مشاهده کند، ممکن است از آزمایش‌های خون و ادرار برای تشخیص استفاده کند. این آزمایش‌ها به او کمک می‌کنند تا نحوه عملکرد کلیه‌ها و سلامت عمومی شما را ارزیابی کند.
در موارد خاصی مانند فشار خون بالا یا اختلالات ادرار، اسکن هسته ای کلیه می‌تواند یک ابزار مفید باشد. همچنین، اگر شما پیوند کلیه داشته‌اید، این اسکن ممکن است برای ارزیابی وضعیت پیوند و عملکرد کلیه‌ها بکار گرفته شود.
در کل، این اسکن هسته ای کلیه یک ابزار تشخیصی قدرتمند است که اطلاعات دقیق‌تری از وضعیت کلیه‌ها فراهم می‌کند تا ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی بتواند برنامه‌ریزی درمان مناسب‌تری انجام دهد.
اسکن هسته ای کلیه می تواند به تشخیص چه بیماری هایی کمک کند؟
سینتی گرافی کلیه یک روش تصویربرداری است که به تشخیص موارد زیر کمک می‌کند:
فشار خون بالا در شریان‌های کلیوی (فشار خون بالا)
سینتی گرافی کلیه می‌تواند اطلاعاتی درباره فشار خون در شریان‌های کلیوی فراهم کند. فشار خون بالا در این شریان‌ها می‌تواند نشانگر مشکلاتی در عملکرد کلیه باشد.
هیدرونفروز (مسدود شدن جریان ادرار)
این تصویربرداری می‌تواند مشکلات مانند هیدرونفروز را کشف کند که به دلیل مسدود شدن جریان ادرار از کلیه‌ها به مثانه ایجاد می‌شود.
کیست‌های کلیه، تومورها یا پاکت‌های چرک (آبسه)
سینتی گرافی کلیه می‌تواند به شناسایی کیست‌ها، تومورها یا آبسه‌های موجود در کلیه‌ها کمک کند.
بیماری کلیوی، نارسایی کلیه یا آسیب کلیه
این تصویربرداری می‌تواند به تشخیص بیماری‌های کلیه، نارسایی کلیه یا آسیب به ساختار کلیه کمک کند.
شریان‌های کلیوی باریک یا مسدود شده (بیماری شریان کلیوی)
سینتی گرافی کلیه می‌تواند مشکلات در شریان‌های کلیوی مانند باریک شدن یا مسدود شدن آنها را نشان دهد.
عملکرد ضعیف کلیه پس از جراحی یا پیوند
این تصویربرداری ممکن است در ارزیابی عملکرد کلیه پس از جراحی یا پیوند کمک کند.
رفلاکس ادرار از مثانه به سمت کلیه‌ها (جریان معکوس)
سینتی گرافی کلیه می‌تواند نشان دهنده وجود رفلاکس ادرار از مثانه به سمت کلیه‌ها باشد.
انواع اسکن هسته ای کلیه چیست؟
تکنسین‌های پزشکی هسته‌ای از چهار نوع اسکن هسته ای کلیه استفاده می‌کنند:
اسکن هسته ای کلیه مهارکننده
این آزمایش به بررسی این می‌پردازد که آیا شریان‌های کلیوی (رگ‌های خونی در کلیه‌ها) باریک شده‌اند و باعث فشار خون بالا می‌شوند. پزشک شما با مصرف یک داروی فشار خون به نام مهارکننده ACE، تصاویر کلیه‌های شما را قبل و بعد از مصرف دارو را مورد بررسی قرار می‌دهد.
اسکن هسته ای کلیه دیورتیک
این اسکن هسته‌ای انسداد کلیه یا مشکلات جریان ادرار را بررسی می‌کند. پزشک شما با گرفتن عکس‌هایی از قبل و بعد مصرف یک دیورتیک (قرص آب)، نحوه حرکت ادرار در کلیه‌ها را مشاهده می‌کند.
سینتی‌گرافی قشر کلیه
این اسکن هسته ای کلیه عملکرد بافت قشر کلیه شما (بافت در قسمت بیرونی کلیه‌ها) را بررسی می‌کند. یک دوربین حدود دو ساعت پس از دریافت مواد رادیواکتیو عکس می‌گیرد.
پرفیوژن کلیه
این آزمایش پزشکی هسته‌ای جریان خون به کلیه‌های شما را بررسی می‌کند. اسکن هسته ای کلیه عرض شریان‌های کلیوی و میزان عملکرد کلیه‌های شما را اندازه‌گیری می‌کند. یک دوربین عکس‌های زیادی را در مدت 20 تا 30 دقیقه در طول این عمل می‌گیرد.
این اسکن‌ها به پزشکان اطلاعات مهمی درباره وضعیت و عملکرد کلیه‌ها فراهم می‌کنند و به تشخیص و پیگیری مشکلات مختلف کلیه کمک می‌کنند.
آمادگی های قبل از آزمایش
قبل از انجام اسکن هسته ای کلیه، تدابیر زیر می‌تواند مفید باشد اما به طور کلی نیاز به انجام کار خاصی نیست.
مصرف مایعات زیاد
قبل از اسکن، توصیه می‌شود که مقدار زیادی مایعات مثل آب بنوشید. این کمک می‌کند که دوربین گاما بتواند از مایعاتی که در کلیه‌ها جمع آوری شده و به مثانه تخلیه می‌شود، عکس بگیرد.
مطلع کردن پزشک در مورد داروها
اگر انجام اسکن به دلیل فشار خون بالای ثانویه یا تنگی شریان کلیوی صورت می‌گیرد، ممکن است بخواهند داروهای فشار خون خاصی را 4 تا 7 روز قبل از اسکن متوقف کنید. این موارد را با پزشک خود مطرح کنید.
اطلاع از وضعیت بارداری یا شیردهی
اگر باردار یا در حال شیردهی هستید یا از داروهای خاصی استفاده می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. او می‌تواند راهنمایی‌های لازم را برای مراقبت از شما در این شرایط ارائه کند.
تغذیه
عموماً نیازی به پرهیز از مصرف غذا نیست، اما در برخی موارد، ممکن است از شما خواسته شود که چند ساعت قبل از اسکن هسته ای کلیه چیزی نخورید. این موارد را از پزشک خود بپرسید.
مراحل انجام اسکن هسته ای کلیه
انجام اسکن هسته ای کلیه یک روش سرپایی است که معمولاً یک روزه انجام می‌شود و نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد. مدت زمان انجام اسکن، به علت هدف و نیازهای مختلف، ممکن است میان ۴۵ دقیقه تا ۳ ساعت طول بکشد. اما مهمترین نکته این است که فرد حین انجام اسکن باید هیچ گونه حرکت یا تکانی نداشته باشد تا تصاویر دقیق تری ایجاد شود.
قبل از انجام اسکن، از فرد خواسته می‌شود که هرگونه وسیله‌ای مانند لباس یا زیورآلات که ممکن است با اسکن تداخل داشته باشد، درآورده شود.
مرحله اول این روند تزریق وریدی است، که معمولاً در ناحیه دست یا بازو انجام می‌شود تا ماده رادیواکتیو به رگ‌ها وارد شود. بعد از تزریق، اسکنر تصاویر دقیقی از کلیه‌ها ایجاد می‌کند و حرکت یا تکان خوردن در این مرحله می‌تواند باعث کاهش دقت تصاویر شود.
در صورت نیاز به اسکن به دلیل فشار خون بالا، استفاده از داروهای مهارکننده آنزیم آنژیوتانسین پیشنهاد می‌شود. این داروها ممکن است به فرد کمک کنند تا فشار خون خود را مدیریت کند.
در صورتی که هدف از اسکن بررسی انسداد کلیه‌ها باشد، ممکن است داروهای ادرارآور جهت بهبود عبور ادرار از کلیه‌ها به فرد تجویز شود. این موضوع این امکان را فراهم می‌کند که انسداد مجاری ادراری مشاهده شود.
پس از اتمام اسکن، هیچ محدودیت خاصی در رژیم غذایی یا فعالیت‌های روزانه وجود ندارد، به جز اگر پزشک شما ممنوعیت خاصی اعلام کرده باشد. ماده رادیواکتیو طبیعی از بدن خارج خواهد شد و نوشیدن مایعات به خروج سریع‌تر این ماده کمک می‌کند.
عوراض و خطرات اسکن هسته ای کلیه
خطرات اسکن هسته ای کلیه به طور کلی بسیار کم هستند. در زمینه استفاده از ردیاب رادیواکتیو، مقدار استفاده شده بسیار کم است، و احتمال ایجاد ناراحتی یا درد به دلیل تزریق ردیاب نادر و کم است.
در صورت بارداری یا شیردهی، اسکن هسته ای کلیه باید با دقت انجام شود. رادیودارو ممکن است بر تشکیل جنین تأثیر بگذارد، بنابراین اگر باردار هستید یا احتمال بارداری وجود دارد، حتماً با پزشک خود در مورد این مسئله صحبت کنید. همچنین، اگر در حال شیردهی هستید، ممکن است رادیودارو به شیر شما منتقل شود که نیازمند مشورت با پزشک خود است.
تأثیرات دیگری نیز ممکن است بر دقت اسکن هسته ای کلیه تأثیر بگذارد، مانند وجود ردیاب رادیواکتیو از آزمایش‌های پزشکی هسته‌ای قبلی، مصرف داروهای ادرارآور یا داروهای مرتبط با قلب و فشار خون، یا حتی وجود باریم در دستگاه گوارش از آزمایش‌های باریم اخیر. بنابراین، قبل از انجام اسکن هسته ای کلیه ، مهم است که با پزشک خود در مورد تمامی جزئیات و شرایط خود مشاوره کنید.
اقدامات پس از اسکن هسته ای کلیه
بعد از انجام اسکن هسته ای کلیه، شما می‌توانید به فعالیت‌های عادی خود بازگردید. این آزمایش به طور معمول بی‌خطر است، و ردیاب مورد استفاده به طور طبیعی از طریق ادرار از بدن شما خارج می‌شود. همچنین، در مقایسه با اشعه ایکس، در این روش میزان تشعشعات کمتری به بدن وارد می شود.
در هر صورت، اگر پس از اسکن هر ناراحتی یا سوالی داشتید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. او می‌تواند به شما توضیح دهد که آیا هر گونه تدابیر خاصی نیاز است یا نه.
نتیجه گیری
اسکن هسته ای کلیه یک فرایند تصویربرداری پزشکی است که از ماده رادیواکتیو برای نمایش عملکرد و ساختار کلیه‌ها استفاده می‌کند. در این فرایند، یک ردیاب رادیواکتیو به بیمار تزریق می‌شود، و سپس یک دستگاه اسکنر هسته‌ای تصاویر دقیقی از فعالیت کلیه‌ها به دست می‌آورد. این آزمون به ارائه اطلاعات مهم درباره عملکرد، جریان خون، و ساختار داخلی کلیه‌ها کمک می‌کند. بعد از انجام اسکن، ردیاب به طور طبیعی از بدن به واسطه ادرار خارج می‌شود، و بیمار می‌تواند به فعالیت‌های عادی خود بازگردد. این فرایند، با خطرات کمتری نسبت به برخی از روش‌های تصویربرداری دیگر بوده و اطلاعات دقیقی در مورد وضعیت کلیه‌ها فراهم می‌کند.
بیشتر بدانید : اسکن هسته ایی چیست و چه کاربردهایی دارد.
