مقدمه
پرتودرمانی با از بین بردن مواد ژنتیکی سلول ها به آنها آسیب می رساند. مواد ژنتیکی نحوه رشد و تقسیم سلول ها را کنترل می کند. سلول های سالم ممکن است همراه با سلول های سرطانی در طول درمان آسیب ببینند. اما سلول های سالم می توانند راحت تر از سلول های سرطانی خود را ترمیم کنند. هدف از پرتودرمانی، درمان سرطان و آسیب رساندن به سلول های سالم تا حد امکان است.
پرتودرمانی چیست؟
پرتودرمانی که رادیوتراپی نیز نامیده می شود، نوعی درمان سرطان است. این درمان از پرتوهای انرژی شدید برای کشتن سلول های سرطانی استفاده می کند. این درمان اغلب از اشعه ایکس استفاده می کند. اما انواع دیگری از پرتودرمانی وجود دارد، از جمله پرتوهای پروتون.
روش های مدرن تشعشع دقیق هستند. آنها پرتوها را مستقیماً به سمت سرطان نشانه می روند و در عین حال از بافت های سالم در برابر دوزهای بالای تابش محافظت می کنند.
پرتودرمانی چگونه به درمان بیماری کمک می کند ؟
پرتودرمانی برای درمان سرطان و کاهش علائم سرطان استفاده می شود.
هنگامی که برای درمان سرطان استفاده می شود، این درمان می تواند سرطان را درمان کند، از بازگشت آن جلوگیری کند، یا رشد آن را متوقف یا کند کند.
هنگامی که از درمان ها برای کاهش علائم استفاده می شود، آنها به عنوان درمان های تسکینی شناخته می شوند. پرتوهای خارجی ممکن است برای درمان درد و سایر مشکلات ناشی از تومور، مانند مشکلات تنفسی یا از دست دادن کنترل روده و مثانه، تومورها را کوچک کند.
درد ناشی از سرطان که به استخوان گسترش یافته است را می توان با داروهای پرتودرمانی سیستمیک به نام رادیوداروها درمان کرد.
نحوه عملکرد پرتودرمانی در افراد مبتلا به سرطان
در دوزهای بالا، این درمان سلول های سرطانی را از بین می برد یا با آسیب رساندن به DNA، رشد آنها را کند می کند. سلول های سرطانی که DNA آنها بیش از حد ترمیم آسیب دیده است، تقسیم نمی شوند یا می میرند. هنگامی که سلول های آسیب دیده می میرند، تجزیه شده و توسط بدن خارج می شوند.
پرتودرمانی سلول های سرطانی را فوراً از بین نمی برد. روزها یا هفته ها طول می کشد تا DNA به اندازه کافی آسیب ببیند تا سلول های سرطانی بمیرند. سپس، سلولهای سرطانی هفتهها یا ماهها پس از پایان درمان به مرگ ادامه میدهند.
پرتودرمانی ممکن است در زمانهای مختلف یا به دلایل مختلف در طول درمان سرطان مورد استفاده قرار گیرد.
پزشک شما ممکن است تابش را پیشنهاد کند:
به عنوان تنها درمان سرطان. این درمان اولیه نامیده می شود.
قبل از جراحی، برای کوچک کردن سرطان. به این درمان نئوادجوانت می گویند.
پس از جراحی، برای جلوگیری از رشد سلول های سرطانی باقی مانده. این درمان کمکی نامیده می شود.
با درمان های دیگر، مانند شیمی درمانی، برای از بین بردن سلول های سرطانی.
برای تسکین علائم ناشی از سرطان پیشرفته از امیر کلینیک درخواست قرار ملاقات بدهید.
انواع پرتودرمانی
دو نوع اصلی پرتودرمانی وجود دارد، پرتو خارجی و داخلی.
نوع درمانی که ممکن است انجام دهید به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله:
- نوع سرطان
- اندازه تومور
- محل تومور در بدن
- چقدر تومور به بافت های طبیعی حساس به تابش نزدیک است
- سلامت عمومی و سابقه پزشکی شما
- آیا انواع دیگری از درمان سرطان را خواهید داشت
- عوامل دیگر، مانند سن شما و سایر شرایط پزشکی
پرتودرمانی خارجی
پرتودرمانی خارجی از دستگاهی می آید که تابش سرطان شما را هدف قرار می دهد. دستگاه بزرگ است و ممکن است نویز داشته باشد. پرتودرمانی خارجی یک درمان موضعی است، به این معنی که قسمت خاصی از بدن شما را درمان می کند. به عنوان مثال، اگر در ریه خود سرطان دارید، فقط به قفسه سینه خود تابش می کنید، نه به کل بدن.
پرتودرمانی داخلی
پرتودرمانی داخلی درمانی است که در آن یک منبع پرتودر داخل بدن شما قرار می گیرد. منبع تابش می تواند جامد یا مایع باشد.
پرتودرمانی داخلی با منبع جامد، براکی تراپی نامیده می شود. در این نوع درمان، دانهها، روبانها یا کپسولهایی که حاوی منبع تشعشع هستند در بدن شما، داخل یا نزدیک تومور قرار میگیرند. مانند پرتودرمانی خارجی، براکی تراپی نیز یک درمان موضعی است و تنها قسمت خاصی از بدن شما را درمان می کند.
با براکی تراپی، منبع تشعشع در بدن شما برای مدتی پرتو می دهد.
پرتودرمانی داخلی با منبع مایع را درمان سیستمیک می نامند. سیستمیک به این معنی است که درمان در خون به بافتهای سراسر بدن میرود و سلولهای سرطانی را جستجو کرده و از بین میبرد. شما پرتودرمانی سیستمیک را با بلعیدن، از طریق ورید از طریق خط IV یا از طریق تزریق دریافت می کنید.
با تشعشعات سیستمیک، مایعات بدن شما، مانند ادرار، عرق و بزاق، برای مدتی تشعشع می کنند.
عوارض جانبی پرتودرمانی
خستگی
خستگی احساس خستگی جسمی، ذهنی و عاطفی است. این برای افراد مبتلا به سرطان بسیار رایج است و اغلب همراه درمان اتفاق می افتد. اکثر افراد پس از چند هفته پرتودرمانی احساس خستگی می کنند. این به این دلیل اتفاق می افتد که درمان برخی از سلول های سالم و همچنین سلول های سرطانی را از بین می برد. خستگی معمولاً با ادامه درمان بدتر می شود. استرس ناشی از بیماری و سفرهای روزانه برای درمان می تواند خستگی را بدتر کند. مدیریت خستگی بخش مهمی از مراقبت است.
خستگی احساس شده در طول درمان با خستگی زندگی روزمره متفاوت است و ممکن است با استراحت بهتر نشود. می تواند برای مدت طولانی دوام بیاورد و مانع فعالیت های معمول شما شود. اما معمولاً پس از پایان درمان به مرور زمان از بین می رود.
مهم است که خستگی خود را برای پزشک خود از سرطان خود توضیح دهید. حتما با آنها صحبت کنید اگر:
- خستگی شما بهتر نمی شود، باز می گردد یا بدتر می شود.
- در طول یا بعد از یک فعالیت بیش از حد معمول خسته می شوید.
- شما احساس خستگی می کنید، و این به کاری که انجام داده اید مربوط نمی شود.
- گیج می شوید یا نمی توانید افکار خود را متمرکز کنید.
- شما نمی توانید بیش از 24 ساعت از رختخواب بلند شوید.
- خستگی شما زندگی اجتماعی یا روال روزانه شما را مختل می کند.
مشکلات پوستی
پوست شما در ناحیه پرتودرمانی ممکن است قرمز، تحریک شده، متورم، تاول زده، آفتاب سوخته یا برنزه به نظر برسد. پس از چند هفته، ممکن است پوست شما خشک و پوسته پوسته شود. گاهی اوقات به این درماتیت پرتویی گفته می شود. مهم است که پزشک خود را از هرگونه تغییر پوست مطلع کنید. آنها می توانند راه هایی را برای کاهش ناراحتی، کاهش تحریک بیشتر و جلوگیری از عفونت پیشنهاد کنند.
این مشکلات معمولاً پس از پایان درمان به تدریج برطرف می شوند. اگرچه در برخی موارد، پوست تحت درمان تیرهتر میماند و ممکن است حساستر از قبل باشد.
شما باید با پوست خود ملایم باشید. در اینجا چند راه برای انجام این کار وجود دارد:
- لباسهای تنگ، با بافت خشن یا سفت را روی ناحیه درمان نپوشید. این شامل هر چیز محکم یا کشسانی است که ناحیه را فشرده می کند. در عوض، لباس های گشاد که از پارچه های نرم و صاف ساخته شده اند بپوشید. لباس های خود را نشاسته نکنید.
- از مالش، مالیدن، خراشیدن و استفاده از نوار چسب روی پوست درمان شده خودداری کنید. اگر پوست شما باید پوشانده یا بانداژ شود، از نوار کاغذی یا نوار دیگر برای پوست حساس استفاده کنید. سعی کنید نوار را خارج از ناحیه درمان قرار دهید و هر بار نوار را در یک مکان قرار ندهید.
- از قرار دادن گرما یا سرما (مانند پد گرمایش، لامپ حرارتی یا کیسه یخ) روی ناحیه درمان بدون صحبت با پزشک خود، خودداری کنید. حتی آب داغ ممکن است به پوست شما آسیب برساند، بنابراین برای شستن ناحیه تحت درمان فقط از آب ولرم استفاده کنید.
- از ناحیه تحت درمان در برابر نور خورشید محافظت کنید. ممکن است پوست شما نسبت به نور خورشید حساس باشد. در صورت امکان، قبل از بیرون رفتن، پوست درمان شده را با لباس های تیره یا محافظ در برابر اشعه ماوراء بنفش بپوشانید. از تیم مراقبت سرطان خود بپرسید که آیا باید از ضد آفتاب استفاده کنید. اگر چنین است، از یک کرم ضد آفتاب با طیف وسیع با فاکتور محافظت در برابر آفتاب (SPF) حداقل 30 استفاده کنید. کرم ضد آفتاب را اغلب تکرار کنید. حتی پس از پایان درمان به محافظت بیشتر از پوست در برابر نور خورشید ادامه دهید.
- فقط از آب ولرم و صابون ملایم استفاده کنید. فقط اجازه دهید آب از ناحیه تحت درمان عبور کند. مالش ندهید.
- قبل از تراشیدن ناحیه تحت درمان با پزشک خود مشورت کنید. آنها ممکن است توصیه کنند که از یک ماشین اصلاح برقی استفاده کنید.
- قبل از استفاده از هر چیزی روی پوست در ناحیه درمان، از پزشک خود بپرسید. این موارد شامل پودرها، کرمها، عطرها، دئودورانتها، روغنهای بدن، پمادها، لوسیونها، محصولات رفع موهای زائد یا درمانهای خانگی در حین درمان و چند هفته پس از آن است. بسیاری از محصولات پوستی می توانند پوششی روی پوست ایجاد کنند که می تواند باعث تحریک شود و برخی حتی ممکن است بر دوز تابش وارد شده به بدن تأثیر بگذارند.
ریزش مو
پرتودرمانی می تواند باعث نازک شدن یا ریزش مو در ناحیه تحت درمان شود. به عنوان مثال، تابش به سر شما ممکن است باعث شود که مقداری یا تمام موهای سرتان (حتی ابروها و مژه ها) از بین برود.
اکثر مردم متوجه می شوند که موهایشان پس از پایان درمان دوباره رشد می کند، اما مقابله با ریزش مو می تواند سخت باشد. وقتی دوباره رشد می کند، ممکن است موهای شما نازک تر یا بافت متفاوتی نسبت به قبل شود. اگر سوال یا نگرانی در مورد ریزش مو دارید از پزشک خود بپرسید.
اگر موهایتان را از دست بدهید، ممکن است پوست سرتان حساس باشد و بخواهید سرتان را بپوشانید. هنگام قرار گرفتن در معرض آفتاب برای محافظت از سر خود از کلاه یا روسری استفاده کنید. اگر ترجیح می دهید بپوشید مطمئن شوید بادی یا کلاه گیس، آستر پوست سر شما را تحریک نمی کند.
کم شدن تعداد گلبول های خون
به ندرت، این درمان می تواند باعث تغییراتی در سطح تعداد گلبول های خون شما شود. این سلول های خونی به بدن شما کمک می کنند تا با عفونت مبارزه کند و از خونریزی جلوگیری کند. اگر آزمایش خون شما نشان دهنده پایین بودن تعداد گلبول های خون باشد، ممکن است درمان شما برای یک هفته یا بیشتر متوقف شود تا تعداد گلبول های خون شما به حالت عادی برگردد. اگر شیمی درمانی هم می کنید این عارضه جانبی احتمال بیشتری دارد.
عوارض جانبی خاص پرتودرمانی که بر قسمت هایی از بدن تأثیر می گذارد
اگر در حال دریافت پرتودرمانی به مغز هستید
افراد مبتلا به تومورهای مغزی اگر سرطان فقط در یک یا چند نقطه در مغز باشد، اغلب تحت جراحی رادیو تاکتیک استریوتاکتیک (پرتو در یک دوز بزرگ) قرار میگیرند. عوارض جانبی بستگی به این دارد که تابش در کجا هدف قرار گرفته است. برخی از عوارض جانبی ممکن است به سرعت خود را نشان دهند، اما برخی دیگر ممکن است تا 1 تا 2 سال پس از درمان ظاهر نشوند. با متخصص پوست پرتودرمانی خود در مورد مواردی که باید مراقب باشید و چه زمانی با پزشک خود تماس بگیرید صحبت کنید.
اگر سرطان در بسیاری از مناطق باشد، گاهی اوقات کل مغز با پرتودرمانی درمان می شود. عوارض جانبی پرتودرمانی کل مغز ممکن است تا چند هفته پس از شروع درمان قابل توجه نباشد.
تابش به مغز می تواند این عوارض کوتاه مدت را ایجاد کند:
- سردرد
- ریزش مو
- حالت تهوع
- استفراغ کردن
- خستگی شدید (خستگی)
- کم شنوایی
- تغییرات پوست و پوست سر
- مشکل در حافظه و گفتار
- تشنج
برخی از این عوارض جانبی ممکن است رخ دهند زیرا تشعشعات باعث تورم مغز شده است. داروها معمولاً برای جلوگیری از تورم مغز تجویز می شوند، اما مهم است که تیم مراقبت از سرطان خود را در مورد سردرد یا علائم دیگر مطلع کنید. درمان می تواند روی هر فرد متفاوت تأثیر بگذارد و ممکن است این عوارض جانبی خاص را نداشته باشید.
تابش به مغز همچنین می تواند عوارض جانبی داشته باشد که دیرتر ظاهر می شود – معمولاً از 6 ماه تا چندین سال پس از پایان درمان. این اثرات تاخیری می تواند شامل مشکلات جدی مانند از دست دادن حافظه، علائم مشابه سکته مغزی و عملکرد ضعیف مغز باشد. همچنین ممکن است خطر ابتلا به تومور دیگری در آن ناحیه افزایش یابد، اگرچه این شایع نیست.
پزشک خود در مورد آنچه از برنامه درمانی خاص خود انتظار دارید صحبت کنید.
اگر در حال دریافت درمان برای سر یا گردن هستید
افرادی که به سر و گردن تشعشع می کنند ممکن است عوارض جانبی داشته باشند مانند:
- درد (یا حتی زخم های باز) در دهان یا گلو
- خشکی دهان
- مشکل در بلع
- تغییرات در طعم
- حالت تهوع
- گوش درد
- پوسیدگی دندان
- تورم در لثه، گلو یا گردن
- ریزش مو
- تغییرات در بافت پوست
- سفتی فک
قبل از مراجعه جهت درمان به چه نکاتی باید توجه کنم؟
قبل از پرتودرمانی خارجی، با یک دکتر متخصص در استفاده از پرتودرمانی برای درمان سرطان ملاقات خواهید کرد. به این پزشک متخصص رادیوتراپی انکولوژیست می گویند. با هم می توانید بررسی کنید که آیا این درمان برای شما مناسب است یا خیر.
پزشک شما به دقت درمان شما را برنامه ریزی می کند. او نقطه دقیق بدن شما را پیدا میکنند تا مطمئن شوند مقدار مناسب تابش باید کجا اعمال شود. برنامه ریزی معمولا شامل:
- شبیه سازی تشعشع در طول شبیه سازی، تیم پرتودرمانی شما به شما کمک می کند تا موقعیتی راحت پیدا کنید. در طول درمان باید بی حرکت دراز بکشید، بنابراین راحت بودن مهم است.
- برای تمرین، روی همان نوع میزی که در طول درمان از آن استفاده می شود، دراز می کشید. بالشتک ها و تکیه گاه ها به شما کمک می کنند تا شما را در حالت صحیح نگه دارند تا بتوانید بی حرکت باشید. ممکن است برای شما یک قالب بدن یا ماسک صورت مشبک تعبیه شود تا به شما کمک کند در جای خود بمانید.
- در مرحله بعد، پزشک پرتودرمانی شما محل دریافت پرتو را روی بدن شما مشخص می کند. این ممکن است با یک نشانگر یا با تاتوهای کوچک دائمی انجام شود. همه چیز به شرایط شما بستگی دارد.
- اسکن های شما از اسکن برای ترسیم رادیواکتیو سفارشی شما استفاده می کند
- طرح دیاسیون: این ممکن است شامل سی تی اسکن یا ام آر آی باشد. در طول این اسکن ها، با پوشیدن ماسک یا قالب ساخته شده برای شما، در موقعیت درمان دراز می کشید.
- پس از برنامه ریزی، پزشک شما در مورد نوع و دوز تابشی که دریافت می کنید تصمیم می گیرد. این بر اساس نوع سرطان شما، سلامت عمومی و اهداف درمان شما است.
- برنامه ریزی برای به دست آوردن دوز و تمرکز پرتوهای تشعشع به درستی مهم است. وقتی این دقیق باشد، آسیب کمتری به سلول های سالم اطراف سرطان وارد می شود.
نحوه پرتودرمانی موثر بر روی بیمار چگونه است ؟
پرتودرمانی خارجی از دستگاهی استفاده می کند که پرتوهای پرانرژی را به سمت بدن شما هدف قرار می دهد. به این شتاب دهنده خطی می گویند.
همانطور که شما بی حرکت دراز می کشید، شتاب دهنده خطی در اطراف شما حرکت می کند. این تابش را از چندین زاویه ارسال می کند. دستگاه توسط پزشک شما فقط برای شما تنظیم شده است. به این ترتیب، دوز دقیق تابش را به نقطه دقیق بدن شما می رساند. شما تابش را در حین ارسال احساس نخواهید کرد. مثل گرفتن عکس اشعه ایکس است.
پرتوهای خارجی یک درمان سرپایی است. این بدان معناست که پس از درمان نیازی به ماندن در بیمارستان نخواهید داشت. معمول است که درمان را پنج روز در هفته در طول چند هفته انجام دهید. برخی از دوره های درمانی طی 1 تا 2 هفته داده می شوند. درمان به این صورت پخش می شود تا سلول های سالم بین جلسات زمان لازم برای بهبودی داشته باشند. گاهی اوقات تنها یک درمان برای تسکین درد یا سایر علائم سرطان های پیشرفته تر استفاده می شود.
انتظار داشته باشید هر جلسه حدود 10 تا 30 دقیقه طول بکشد. بیشتر این زمان صرف قرار دادن بدن شما در موقعیت مناسب می شود. در طول درمان، به همان روشی که در طول برنامه ریزی انجام دادید، روی میز دراز می کشید. ممکن است از همان قالبها و تکیهگاهها برای نگه داشتن شما در جای خود استفاده شود.
دستگاه شتاب دهنده خطی صدای وزوز تولید می کند. همچنین ممکن است دور بدن شما بچرخد تا از زوایای مختلف به هدف برسد.
تیم پرتودرمانی شما در اتاقی در همان نزدیکی می ماند. میتوانید از طریق ویدیو و صوتی که اتاقهایتان را به هم متصل میکند، با آنها صحبت کنید. اگرچه نباید هیچ دردی را در اثر پرتو احساس کنید، اما اگر احساس ناراحتی کردید، صحبت کنید.
نتایج
پس از پرتودرمانی، ممکن است آزمایش های تصویربرداری انجام دهید تا ببینید آیا سرطان در حال کوچک شدن است یا خیر. گاهی اوقات سرطان فورا به درمان پاسخ می دهد. در مواقع دیگر ممکن است هفته ها یا ماه ها طول بکشد تا درمان موثر باشد.
هزینه پرتودرمانی چقدر است
پرتودرمانی ممکن است گران باشد. از ماشین های پیچیده استفاده می کند و خدمات بسیاری از پزشک را در بر می گیرد. هزینه دقیق درمان به هزینه مراقبت های بهداشتی در محل زندگی، نوع پرتودرمانی و تعداد درمان های مورد نیاز شما بستگی دارد.
با شرکت بیمه درمانی خود در مورد خدماتی که پرداخت خواهد کرد صحبت کنید. بیشتر طرح های بیمه برای پرتودرمانی پرداخت می کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر، با دفتر تجاری در کلینیک یا بیمارستانی که برای درمان میروید صحبت کنید. اگر به کمک مالی نیاز دارید، سازمان هایی وجود دارند که ممکن است بتوانند کمک کنند.
نیازهای رژیم غذایی خاص در حین پرتودرمانی
اشعه می تواند عوارض جانبی ایجاد کند که خوردن را سخت می کند، مانند حالت تهوع، زخم های دهان و مشکلات گلو به نام ازوفاژیت. از آنجایی که بدن شما انرژی زیادی را برای بهبودی در طول پرتو درمانی مصرف می کند، مهم است که کالری و پروتئین کافی برای حفظ وزن خود در طول درمان مصرف کنید.
اگر در خوردن و حفظ وزن خود مشکل دارید، با پزشک یا پرستار خود صحبت کنید. همچنین ممکن است صحبت با یک متخصص تغذیه مفید باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد مقابله با مشکلات خوردن به سایت امیر کلینیک مراجعه کنید.
کار در طول پرتودرمانی
برخی از افراد می توانند در طول پرتودرمانی به طور تمام وقت کار کنند. دیگران می توانند فقط به صورت پاره وقت کار کنند یا اصلاً کار نکنند. میزان توانایی شما بستگی به احساس شما دارد. از پزشک یا پرستار خود بپرسید که ممکن است از درمانی که خواهید داشت چه انتظاری دارید. هنگامی که برای اولین بار پرتو درمانی خود را شروع می کنید، احتمالاً به اندازه کافی احساس خوبی دارید که می توانید کار کنید. با گذشت زمان، اگر بیشتر خسته هستید، انرژی کمتری دارید یا احساس ضعف می کنید، تعجب نکنید. پس از پایان درمان، ممکن است تنها چند هفته طول بکشد تا احساس بهتری داشته باشید – یا ممکن است ماه ها طول بکشد.
ممکن است در طول پرتودرمانی به نقطهای برسید که برای کار کردن احساس بیماری کنید. با کارفرمای خود صحبت کنید تا دریابید که آیا می توانید به مرخصی پزشکی بروید. بررسی کنید که بیمه درمانی شما هزینه درمان را در زمانی که در مرخصی پزشکی هستید پرداخت می کند.
نتیجه گیری
پرتو درمانی به عنوان یک رویکرد پیشگامانه در پزشکی مدرن ظهور کرده است که درمان هدفمند با حداقل عوارض جانبی را ارائه می دهد. با استفاده از دقت فناوری پیشرفته پرتو، امید و نتایج بهتری را برای بیمارانی که با شرایط مختلف از جمله سرطان و درد مزمن مواجه هستند، فراهم می کند. همانطور که تحقیقات و نوآوری در این زمینه همچنان در حال تکامل است، پرتودرمانی به عنوان شاهدی بر پتانسیل علم در تغییر زندگی است. برای افرادی که گزینههای درمانی را بررسی میکنند، مشاوره با یک متخصص میتواند به تعیین اینکه آیا این درمان پیشرفته انتخاب درستی است یا خیر، کمک میکند. با مراجعه به منابع پزشکی قابل اعتماد و گفتگو با متخصصان مراقبت های بهداشتی، از آخرین پیشرفت ها در پرتو درمانی مطلع شوید.
